شيرخشت چيست؟ کاربرد شیرخشت در ساخت گز
شيرخشت چيست؟ شیرخشت را به فارسی شیرخشک می نامند. لغت فارسی آن «شیرخشک» به معنی شیر منجمد می‌باشد و لغت «شیرخشت» به معنی صمغ مشابه شیر است؛ چون خشت به معنی صمغ است.
شیرخشت مانی است که به صورت قطعات جامد تقریباً کروی و یا اشکال دیگر وجود دارد. به رنگ‌های سفید شیری و یا مایل به زرد است. با طعم بسیار شیرین و خنک‌کننده به دو نام شیرخشت شهری و هراتی در عطاری‌های ایران عرضه میشود .شیرخشت حاصل فعالیت حشره‌ای بر روی دو گونه گیاه با نام‌های فارسی شیرخشت گپ شیر و سیاه چوب از خانواده گل سرخ ميباشد.
اين مان به شكل قطعات كروي به قطر 0/5 تا 1 سانتي متر از گياه ميزبان تراوش ميشود. و پس از قرار گرفتن در هوا به رنگ خاكستري در مي آيد. در واقع مان شيرخشت، شيره پرورده ي گياه ميزبان است كه تحت تآثير آسيب لارو هاي حشره اي پوست خوار طي تغذيه از لايه كامبيوم و ايجاد سوراخ توسط حشره براي خروج به صورت رشته هايي باريك به بيرون تراوش مي شود.
خواص شگفت انگيز شيرخشت
شير خشت به عنوان ماده ي خنك كننده و تب بر در طب سنتي استفاده مي شود. به علاوه شيرخشت يكيك ملين اسموتيك قندي است. این مواد به واسطه قندی که دارند بر اساس خاصیت اسمزی در روده آب را به خود جذب کرده و اثر ملینی آشکار میسازند.
شیرخشت به عنوان مسهل صفرا و مقوی جگر، معده و احشا بوده و بهترین مسهل برای گیاهان تبدار است. اخیراً اثرات ضد سرطانی شیرخشت ثابت شده است. تأثیر فاحش عصاره تام شیرخشت بر کاهش میزان بیلیروبین خون از طریق تجویز قطره خوراکی آن بر نوزادان به عنوان مکمل نور درمانی تأیید شده است. در تولید گز شیرخشتی بین 5 تا 35 % شیره شیرخشت در سیاه چاشنی ترکیب میشود. شیره این گیاه باعث ایجاد خنکی در دهان میشود و گرمی گز را کاهش میدهد.
كاربرد شيرخشت در توليد گز
مان چيست؟
مانها، موادی هستند كه طعم شیریني دارند.به طور طبیعی، یا بر اثر گزش حشرات و یا با ایجاد شکاف از تنه ی درختان، به خارج ترشح میگردند.مان های مهم ایران عبارت اند از: ترنجبین، گز شهداد، گزانگبین، گز علفی، شکر تیغال، شیرخشت، بیدخشت و انزروت.
توليد مان گزانگبين به دليل عوامي چون آب و هوا،تار عنكبوت ها،كفش دوزك ها،آفات و عوامل مديريتي از جمله مدیریت و نحوه برداری و چوب زنی كاهش يافته است.در نتيجه مان هاي نامبرده كه طعم شيرين و خواصي منحصر به فرد دارند جايگزين گزانگبين در طي سال هاي اخير شده اند. به همين دليل توليد گز از حالت سنتي به نيمه صنعتي تبديل شده است.
مان شيرخشت از جمله مان هاي مورد استفاده در گز است اين مان به عنوان ماده ي خنك كننده و تب بر در طب سنتي استفاده ميشود.
