حشره تولید گز | حقایقی جالب در مورد تولید گز اصفهان بوسیله حشره
حشره تولید گز و فعالیت آن در طبیعت که ثروتی خارق‌العاده را به‌طور رایگان در طبیعت ایجاد می‌کند، می‌تواند منبع درآمد خوبی برای اهالی یا دولت باشد.
معرفی گون
معمولاً درگذشته گز از گزانگبین، شکر، سفیده تخم‌مرغ و مغز پسته یا بادام تولید می‌شد، اما در سال‌های اخیر به علت کاهش چشمگیر برداشت،
گزانگبین با مانهای مشابه ازجمله :
– ترنجبین
– شیرخشت
جایگزین گردیده است. به دلیل خواص متضاد و شکنندگی گزانگبین، استفاده مقدار مناسبی از این مان در گز، آن را مطبوع و دل‌چسب می‌سازد و به دلیل حفظ رطوبت، محصول تولید ده را برای مدت چندین هفته نرم و تازه نگه می‌دارد.
گزانگبین یا انگبین گون یکی از مانهای منحصربه فرد ایران است
گز آردی پسته انگبینی گز کرمانی
که تنها در حاشیه رشته‌کوه‌های زاگرس در ارتفاع 2 تا 3 هزار متری از سطح دریا در اقلیم استپی سرد ایران بافت می‌شود.با وجوداینکه گون گزی در استان‌های غربی و مرکزی حتی در کشور عراق و ترکیه گسترده است اما به دلیل
وجود حشره مولد، تولید جهانی گزانگبین محدود به مناطقی در استان‌های:
- – اصفهان
– چهارمحال و بختیاری
– لرستان
است. گیاه گون گزی به‌صورت بته و درختچه، بیشتر به حالت خودرو در کوهستان‌های سرد
- – خوانسار
– فریدن اصفهان
یافت می‌شود. تکثیر این گیاه توسط بذر آن‌که به رنگ سبز زیتونی بوده و حدود یک میلی‌متر قطر دارد، انجام می‌گیرد.
ارتفاع بته‌ها از یک متر تجاوز نکرده و رشد آن بیشتر در جهت افقی است. بته‌های گزانگبین:
- – خاردار
– برگ‌های آن کوچک، بیضوی و متقابل بوده
– گل‌های آن پروانه آسا و اکثراً سفیدرنگ است
که در اوایل تیرماه ظاهر و تقریباً به مدت 40 روز دوام‌دارند.
حشره تولید کننده گز انگبین
حشره تولید گز به صورت کامل کامل زمستان را بر روی سرشاخه‌های گیاه میزبان سپری می‌کند و در بهار با مساعد شدن هوا و رشد جوانه‌های برگزا، شروع به تغذیه از شیره گیاه میزبان می‌نمایند.مقارن با ظهور برگچه‌ها، حشره ماده تخم‌گذاری می‌کند. پس‌ازآن پوره‌ها از شیره گیاهی استفاده می‌کنند.
پوره‌های حشره گون در لابه‌لای برگچه‌ها قرار می‌گیرند و با فروکردن خرطوم خود در اطراف رگبرگ اصلی تغذیه می‌کنند.
به دلیل تغذیه مداوم پوره‌ها از شیره گیاهی مواد قندی اضافه بر نیاز بدن پوره‌ها از طریق روزنه‌ها در انتهای بدن پوره به‌صورت رشته‌های خمیری شکل و بندبند خارج می‌شود.
– این مواد اضافی بلافاصله در مجاورت هوای محیط منجمد می‌شود و تا مدتی به‌طور طویل به انتهای بدن پوره متصل می‌ماند.
– با گرم‌تر شدن هوا، رشد پوره‌ها سریع‌تر و جثهٔ پوره‌ها بزرگ‌تر شده و حجم شکرک و یا مان گزانگبین تولیدی از انتهای بدن پوره به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. در این زمآن‌که مصادف با نیمه شهریورماه است، بهره‌برداران اقدام به برداشت می‌کنند.
– گزانگبین که بدون نیاز به‌صرف وقت و هزینه برای کاشت و داشت به‌طور رایگان در طبیعت تولید می‌شود،می‌تواند منبع درآمد خوبی برای اهالی یا دولت باشد،
– خاصه آن‌که فصل بهره‌برداری از آن مصادف با ایامی است که کشاورزان اشتغال کم‌تری دارند.
گز تکانی – بهره‌برداری از درختچه گز
بهره‌برداری از درختچه گز بسته به منطقه و آب‌وهوا از نیمه شهریور شروع و تا نیمه مهر ادامه دارد. برای گز تکانی و یا چوب زنی هر نفر دارای یک الک یا به زبان محلی، کم، یک سیله (کم و سیله در کنار هم کمسیله نامیده می‌شود) و یک ارابهٔ کودی (به معنای شهد کوب) می‌باشد.
سیله از پوست دباغی‌شده بز یا گوسفند و یک چوب کمانی شکل درست‌شده است و وسط آن کمی گود است و در انتهای آن دسته‌ای وجود دارد. شخص گز تکان با یک سیله را در زیر تاج درختچه قرار داده و با دست دیگر ارابه کودی یا چوب‌دستی را که شکل راکت تنیس است،
آرام بر روی شاخه‌ها می‌کوبد و رشته‌های نازک و نخی شکل گزانگبین را در سیله تکانده و جمع‌آوری می‌کند. سپس محتویات سیله را به‌وسیله کم یا الک که به کمر خود بسته الک کرده، گزانگبین آن را در حد امکان از برگ و ذرات گیاهی و حشره جدا کرده و در ظرف دیگری می‌ریزد.
میزان محصول و دفعات گز تکانی
بوته‌های هر منطقه در سال‌های پربار 5 تا 10 بار بافاصله چند روز تکانده می‌شود. محصول نخستین برداشت یا نخستین چوب، به علت آمیختگی با گردوخاک و محصول برداشت‌های آخر به سبب ریزش فراوان برگ‌ها، چندان مرغوب نیست.براثر باران رشته‌های گز شسته شده و بر زمین می‌ریزد و یا در قطرات باران حل و به شاخه و برگ چسبیده و از بین می‌رود و به‌هرحال وقوع باران و باد شدید، به‌ویژه طی ماه‌های شهریور و مهر، به‌طور قابل‌توجهی از میزان تولید و کیفیت گزانگبین می‌کاهد.
میزان محصول هر بته با سن 8 تا 10 سال، معمولاً :
- – 150
تا
– 200
گرم گزانگبین خالص است. حشره مولد گز شیره درختچه را بشدت می‌مکد و برای مدت نسبتاً طولانی گیاه را ضعیفو فعالیت‌های حیاتی آن را مختل می‌کند و درواقع یک افت جدی برای آن تلقی می‌شود.
منبع : اصول و فناوری تولید گز
